Deze keer een bespreking van een boek dat ik al jaren geleden heb gelezen, maar wat zo boeiend is dat ik mijn leeservaringen graag wil delen.
In “Out of control” neemt Kelly de lezer mee in de wereld van complexiteit, chaos en zichzelf ordenende systemen. Het is een wonderlijke reis langs allerlei zaken die met deze thema’s te maken hebben. Fascinerende zaken als de Biosphere-projecten, e.d. komen uitgebreid aan de orde.
Kelly schrijft over zwermgedrag bij dieren, over machines die eigenzinnig gedrag vertonen, over allerlei evolutionaire verschijnselen, over het ontstaan van orde binnen complexe systemen (emergentie), over de toekomst, over ‘control’, over verandering, postdarwinisme, voorspellende machines en nog veel meer.
Het boek vormt een prachtige inleiding in het thema complexiteit. Hoe werken systemen? Hoe werken actoren binnen systemen samen of juist tegen elkaar in? En welke kant gaat de technologie op? Soms is het boek speculatief van aard. De toekomstvoorspellingen van Kevin Kelly over machines die zelf handelen en die bewustzijn gaan vertonen klinken met enige regelmaat door in (populaire) media. Autonome machines die creativiteit vertonen en die zichzelf kunnen aanpassen, zonder invloed van menselijk handelen. Voor ons: ‘out of control’.
Nog niet zo lang geleden is er veel geld vrijgemaakt om een supercomputer te creëren die het menselijk brein moet nabootsen (Lees: “Ontwikkeling computermodel van menselijk brein van start”, http://www.nu.nl/internet/3596106/ontwikkeling-computermodel-van-menselijk-brein-van-start.html). Het vergt nogal wat (met de huidige stand van de technologie). Maar of de toekomstvoorspellingen van Kelly uitkomen?
Verreweg de meeste toekomstvoorspellingen blijken achteraf onjuist. Het is nou eenmaal vrijwel onmogelijk om ontwikkelingen zodanig te doorgronden dat de afloop van die ontwikkelingen naar de toekomst toe accuraat is te voorspellen. Wanneer toekomstvoorspellingen achteraf kloppen, dan is dat vaak eerder geluk dan wijsheid.
Dat Kelly zich aan deze voorspellingen waagt vergeef ik hem. Zijn voorspellingen zijn intrigerend. De werkelijkheid van allerlei bijzondere zaken die hij beschrijft is dat ook.
Kelly signaleert in complexe systemen samengevat de volgende verschijnselen:
- Kleine autonome maar met elkaar in interactie optredende eenheden vormen samen iets dat groter is dan de delen. Bijvoorbeeld een bijenvolk of een ecosysteem;
- Controle ontstaat vanuit de interactie van de eenheden, er is geen centrale controle van buitenaf;
- Wat gebeurt, zorgt dat er meer van hetzelfde gebeurt. Gebruik versterkt het gebruikte en leidt tot hergebruik en toename van gebruik. Bijvoorbeeld bij zaken als taal, vaardigheden en vertrouwen;
- Complexiteit ontstaat doordat op een basis van eenvoudige werkende systemen, nieuwe systemen ontstaan (of worden gebouwd);
- Hoe meer diversiteit, hoe meer franje, hoe meer heterogeniteit hoe beter een systeem in staat is om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden;
- Vooruitgang ontstaat door buiten het bestaande te treden. Fouten horen daarbij. Veel fouten;
- Complexe systemen zijn niet gebaat bij efficiëntie of optimalisatie. De natuur kent vreemde variaties, die zijn misschien niet elegant, maar ze werken wel;
- Waar geen evenwicht is, bestaat niets, behalve “dood”. Verstoring van het evenwicht leidt evenwel tot versterking en tot overleving;
- Complexe systemen veroorzaken zelf hun voortdurende verandering.
Kelly geeft ook aan waar evolutie goed voor is:
- Hoe ergens te komen waarvoor we de weg ernaartoe niet kunnen vinden;
- Hoe te komen tot oplossingen die we ons vooraf niet voor kunnen stellen;
- Hoe volledig nieuwe omgevingen te creëren.
Bij vooruitgang plaatst Kelly kanttekeningen. De biologische evolutie is niet doelgericht. Er is geen streven naar verbetering. Er is sprake van een continue veranderingsproces, waardoor het leven in stand blijft, steeds meer diversiteit toont en daarmee robuuster wordt. Maar, het wordt niet “beter” in de zin dat er sprake is van doelgerichtheid, er is verandering. Soorten komen en verdwijnen.
De lessen van Kelly zijn toepasbaar op zaken als biotopen, economieën, menselijke culturen en complexe organisaties.
De inhoud van Kelly's boek zou tot ieders intellectuele bagage moeten horen.
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst