Veel bedrijven zijn met kennismanagement bezig. Het belang ervan wordt vaak zwaar aangezet, maar de verwachtingen worden zelden (of nooit?) waargemaakt. Ikzelf heb geen succesvolle implementaties gezien.
Volgens mij is dat goed te verklaren.
Als bedrijven kennismanagement op willen zetten, dan is dat vooral bedoeld om het behoud te borgen van de expertise (kennis, ervaring en vaardigheden) van de meer/meest ervaren medewerkers. Die kennis zou men graag overgedragen zien worden op jonge onervaren medewerkers. Zeker met het uittreden van de babyboomers, maar ook door wisselingen van werkgever, kan de ervaring van ervaren medewerkers in één keer verloren gaan. Dat wil men voorkomen.
De aandacht ligt dan niet op expliciet vast te leggen kennis. Die is via scholing en handboeken vrij gemakkelijk beschikbaar te stellen. Jonge medewerkers die net van school komen hebben op dat gebied soms meer actuele kennis dan mensen die al jaren meelopen.
Bij kennismanagement draait het vooral om de moeilijk vast te leggen kennis (en ervaring). Het lastige van dit soort expertise is dat deze zelfs door de kennisdragers zelf nauwelijks expliciet is te maken. Soms hebben de kennisdragers wel een verhaal hoe ze het doen, maar dat wil niet zeggen dat dat een kloppend verhaal is. Bij sporters is weleens geanalyseerd wat en hoe zij bepaalde dingen (bijvoorbeeld de slag van een slagman bij honkbal) precies doen. De analyse wees uit dat de werkelijk gemaakte bewegingen afweken van het verhaal dat de sporter er zelf over bracht.
Anders Ericsson is een van de grondleggers van de gedachte dat je 10 jaar en/of 10.000 uur oefening (deliberate practice) nodig hebt om op expertniveau te komen. Later onderzoek wees uit dat oefening alleen niet voldoende was, maar dat er wel degelijk ook sprake moet zijn van zaken als intelligentie en talent (bron: Hambrick, D.Z., F.L. Oswald, E.M. Altmann, E.J. Meinz, F. Gobet & G. Campitelli, Deliberate Practice: Is that all it takes to become an expert?, Intelligence, 2013). Dat doet verder niet zo ter zake. Als wij spreken over experts, dan mogen wij er van uitgaan dat zij doorgaans meer dan 10 jaar en/of 10.000 uur oefening (=relevante ervaring) achter de rug hebben (en dat ze ooit talent bezaten en dat een zekere mate aan intelligentie hen eigen is).
Als het opbouwen van meesterschap zoveel tijd en inspanning kost, waarom denken we dan dat we de kennis van die expert via kennismanagement over kunnen dragen aan anderen.
Laten we dit de kennismanagementillusie noemen. Het idee dat we expertkennis met systemen of procedures (snel) op anderen kunnen overbrengen. Helaas. Expertkennis vraagt oefening, vraagt ervaring. Overdracht kan wellicht worden bevorderd door jonge mensen aan ervaren mensen te koppelen. Het meester/gezel-model. Maar verwacht geen wonderen. Jonge medewerkers leren uiteindelijk alleen bij door veel ervaring op te doen. Dat fouten uit het verleden hierdoor soms vaker opnieuw moeten worden gemaakt is dan ook vrijwel een gegeven. Zonder fouten zijn de leerprocessen zeer beperkt.
Een voorbeeld.
Neem een meesterviolist. Verwacht iemand dat met kennismanagement de kennis en vaardigheden van een meesterviolist in korte tijd over te brengen zijn op jonge beginnende muzikanten? Nee toch? Het is oefenen, oefenen, oefenen. Een meester kan met zijn tips dat proces ondersteunen, maar niet (direct) overdragen
Waarom verwachten we in professionele omgevingen dan wel dat kennismanagement tot overdracht van expertkennis kan leiden?
Veelal begint kennismanagement met pogingen om de expertkennis expliciet vast te leggen. Dat mislukt altijd. Omdat net weer datgene waar het echt om gaat niet te expliciteren en vast te leggen valt. Verwachten we van de meester-violist dat hij zijn kennis (incl. vaardigheden) allemaal kan expliciteren en vastleggen? Nee toch? En als deze kennis wel vastgelegd zou kunnen worden, verwachten we dan dat onervaren mensen veel met die vastgelegde kennis kunnen? Wellicht, maar een snelle overdracht is ook hierbij onmogelijk. Wellicht hebben jonge mensen iets aan de vastgelegde kennis, maar ze worden pas een meester door te oefenen, oefenen, oefenen… (en door een zekere mate aan intelligentie en door aanwezig talent).
Waarom verwachten we in professionele omgevingen dan wel dat expertkennis expliciet vastgelegd en overgedragen kan worden?
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst