Liminale ruimte vertegenwoordigd in de antropologie de periode tussen oud en nieuw. Het is de periode waarin we voelen of weten dat we iets onherroepelijk achter ons laten, maar waarin we nog niet weten hoe het nieuwe er precies uit zal gaan zien. “Tricky tijden” gaat vooral over liminaliteit. Over wat het is, wat het betekent, hoe we er bewust mee om kunnen gaan, wat er in tijden van liminaliteit plaatsvindt en waar we als mensen in die perioden vatbaar voor zijn.
Jitske Kramer besteedt daarbij zowel aandacht aan wat dit voor organisaties kan betekenen alsook aan wat het voor onze maatschappij betekent. Ze gebruikt daarbij inzichten over hoe diverse volkeren of stammen daarmee omgaan of gingen. Maar ook allerlei inzichten uit de recente wetenschap en literatuur krijgen aandacht.
Na liminaliteit is sprake van een overgangsfase naar het nieuwe. Als je die slag naar het nieuwe niet kan maken dan kan dat leiden tot onzekerheid, rebellie, onrust, onlusten en dergelijke.
Ook kunnen mensen zich verliezen in zogenaamde liminoïde activiteiten (bijvoorbeeld: voortdurend ‘trills’ zoeken, overmatig gebruiken van drugs en alcohol). Mensen gaan wilde verhalen bedenken en verspreiden, gaan geloven in samenzweringen en al. In een dergelijke periode kunnen Tricksters aandacht en macht krijgen (later zal ik meer aandacht besteden aan dit fenomeen). Liminaliteit resulteren in botte machtsstrijd. Er kan door de onzekerheid een gebrek aan creatie en moed ontstaan en ook een gebrek aan stilte, rust en tijd
Als een liminale fase (te) lang duurt dan kunnen mensen het gevoel krijgen dat ze speelbaal van de golven zijn, dat ze grip op hun leven verliezen. Dit voedt complotdenken, het krijgen van vertekende wereldbeelden en onbehagen in het algemeen.
Kramer hierover:
Wat tijdens liminaliteit een belemmerende en gevaarlijk factor is, is dat mensen die voor langere tijd het gevoel hebben dat ze de controle kwijt zijn, een sterkere neiging hebben om te verdwalen in samenzweringstheorieën. Wanneer onze gebruikelijke overtuigingen worden aangevallen en we ons narratief kwijt zijn, kunnen we ons eenzaam en hulpeloos voelen en zal ons brein proberen dit gat te dichten met een of andere verklaring.
Al het voorgaande kan nare gevolgen hebben voor een maatschappij en zelfs de democratie en rechtstreeks bedreigen.
Kramer benadrukt de noodzaak om na een liminale fase (of transformatie) tot een nieuw iets te komen, tot een nieuw narratief. Een gevaar daarbij is dat mensen van leiders graag duidelijkheid krijgen. Maar, dat is nou net wat leiders moeten vermijden. Zij weten het immers ook nog niet. Soms is niet handelen, maar meebewegen met de stroom beter. Om niet te zeggen wat mensen graag horen, eerlijk te zijn over het gegeven dat je het ook even niet weet. Dat laatste klinkt inderdaad verstandig, maar levert geen kiezers op vrees ik.
Als toch een overgangsnarratief ontstaat en de verandering de integratie nadert, dan kan het helpen om overgangsrituelen te gebruiken.
Tot zover de inhoud van het boek.
“Tricky tijden” is een rijk boek. Het geeft duiding aan de tijd waarin we leven, het verklaart waarom populisten het nu zo goed doen en het biedt inzicht in een nog vage “oplossingsrichting”. Daarnaast geeft ook organisaties inzicht in wat er speelt bij transformatieprocessen in die context.
Citaat uit “Tricky tijden”
- Details
- Hits: 20
Wat samenhangt leidt niet altijd tot een kloppende oorzaak – gevolg redenatie. Dit trieste citaat uit “Stalingrad” van Vasily Grossman getuigt daarvan.
- Details
- Hits: 43
In NRC van 27 december 2024 stond een artikel over een persoonlijkheidstest, namelijk de DISC-test. Dit naar aanleiding van het succes van het boek “Omringd door idioten” van de Zweedse gedragsdeskundige Thomas Erikson.
- Details
- Hits: 124
Bombs Away, John Steinbeck
Een paar reflecties op het citaat uit “Bombs Away” van John Steinbeck.
- Details
- Hits: 103
Eind jaren tachtig van de vorige eeuw kwam kwaliteitsborging volgens ISO in Nederland op. Een collega volgde een cursus en kwam terug met een verhaal dat als je alles maar goed vastlegde en je processen op orde (lees: vastgelegd) waren, dat dit tot meer kwaliteit zou leiden.
Eerlijk: ik begreep er niets van.
Hoe kon je door dingen op papier vast te leggen tot meer kwaliteit komen? Kwaliteit was toch iets dat je door gedegen vakmanschap bereikt, door het op een hoogwaardige manier van je werk uitvoeren? Kwaliteit zat toch in het geleverde werk, niet in de papieren wereld waarin je van alles vastlegde?
- Details
- Hits: 180