Jitske Kramer kaart in haar boek “Tricky tijden” het onderwerp misinformatie aan.
Misinformatie is valse of misleidende informatie die niet goed begrepen wordt en zonder schadelijke bedoelingen wordt verspreid. De verspreider weet niet dat de informatie niet klopt, maar de effecten kunnen nog steeds schadelijk zijn.
Misschien vertrouwt Kramer hiermee iets te veel op de verspreiders? Hoewel zij voor de moedwillige verspreiding kennelijk wel de term ‘bullshit’ hanteert.
Bullshit is informatie die, in welke vorm dan ook, bedoeld is om indruk te maken, te overweldigen of te overtuigen, met een schaamteloze minachting voor de waarheid of logische coherentie.
Mooi gezegd. Maar volgens mij betekent dat nog steeds dat ‘bullshit’ ook misinformatie is. Het is er een deelverzameling van, lijkt mij.
Tricksters (lees: “Tricksters”) maken handig gebruik van de manier waarop wij informatie verwerken. Ze ontkennen feiten, verspreiden leugens, ze zaaien verwarring en verzinnen vage beschuldigingen over hun tegenstander waarmee ze twijfel zaaien over de uitingen van die tegenstanders. Denk aan de manier waarop Donald Trump aangaf dat een aantal bekende popsterren (Springsteen, Beyoncé, Bono) misschien niet op een eerlijke manier aan hun vermogen waren gekomen. Alleen zo’n vraag al stellen zonder enige aanwijzing voor malversaties en dus zonder enig bewijs!
In zijn gelijknamige boek spreekt Malcolm Gladwell over ‘The Tipping Point’. Dat is een kantelpunt waarop ideeën opeens breed postvatten. Ideeën gedragen zich als virussen. Of, zoals Richard Dawkins in zijn boek “The Selfish Gene” stelt als genen. Hij noemt die ideeën in dat verband memen. Een term die later ook gebruikt werd als naam voor internetplaatjes die viraal gaan.
Memen kunnen op basis van verspreiding “waarheden” worden. Dit verschijnsel is bepaald niet onschuldig. Zelfs al kan je soms lachen om de meest onzinnige dingen die sommige groepen als “waarheid” zijn gaan geloven. Zoals het complot waarin wordt gesteld dat we worden geregeerd door reuzeninsecten. Ideeën, ook waanideeën kunnen tot acties leiden. En die acties kunnen uiterst gewelddadig zijn. De holocaust werd mogelijk door allerlei onzin over joden te verspreiden. In “Tricky tijden” citeert Kramer Joseph Goebbels, Hitlers propagandaminister. Lees wat hij zegt:
Een leugen die je duizend keer vertelt wordt vanzelf waar. Argumenten moeten rechttoe rechtaan, duidelijk en dwingend zijn en appelleren aan emoties en instincten, niet aan intelligentie. De waarheid is onbelangrijk en geheel ondergeschikt aan tactiek en psychologie.
We weten waar Goebbels propaganda allemaal aan heeft bijgedragen! En, het is spijtig om te constateren, maar het toekennen van allerlei labels aan hele bevolkingsgroepen leidt nog dagelijks tot racisme, bevooroordeeldheid, ongefundeerde superioriteitsgevoelens en geweld.
We nemen ideeën over van onze kennissen, vrienden of politici. Het is heel moeilijk een eigen mening te ontwikkelen als jouw groep of idool (bijvoorbeeld een politicus) een andere mening verspreidt.
Het is dus niet zo makkelijk om je tegen misinformatie en tegen nergens op gebaseerde memen te verdedigen. Je moet stevig in je schoenen staan en kritisch blijven denken.
En je moet nog steviger in je schoenen staan om bij jouw afwijkende mening te blijven (ook al is die wel op feiten gebaseerd), want de mensen die een meme inmiddels hebben omarmd zullen jou dan wellicht als naïef beschouwen en jouw idee als misinformatie bestempelen.
Citaten uit “Tricky tijden”.
Lees ook:
Boekbespreking “Tricky tijden”
https://www.markensteijn.com/index.php/weblog/831-boekbespreking-tricky-tijden
"Tricksters"
https://www.markensteijn.com/index.php/weblog/837-tricksters
“Tipping Point, Malcolm Gladwell & memen”
https://www.markensteijn.com/index.php/weblog/798-tipping-point-malcolm-gladwell-memen
Wikipedia over memen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Meme